Osmanlı ve Balkan tarihi üzerine hazırladığı eserlerle dünya çapında saygı gören ve "Tarihçilerin Kutbu" olarak nitelendirilen Prof. Dr. Halil İnalcık'ın ölümünün üzerinden 6 yıl geçti.

Yüz yıllık ömrünün son dönemine kadar çalışan ve üreten İnalcık, ortaya koyduğu ilmi çalışmalarla sadece Türkiye'nin değil, dünyanın da en saygın tarihçileri arasında yerini aldı.

 Prof. Dr. Halil İnalcık kimdir?

Babası Kırım göçmenlerinden Seyit Osman Nuri Bey ve annesi Ayşe Bahriye Hanım olan Halil İnalcık, 7 Eylül 1916'da İstanbul'da dünyaya geldi.

İlk ve ortaokulu Ankara ve Sivas'ta, liseyi Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebi'nde tamamlayan İnalcık, lisans eğitimini ise 1935'te Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde yaptı.

Aynı üniversitenin Arap Dili ve Edebiyatı Bölümünden Şevkiye Işıl ile 1945'te dünya evine giren Halil İnalcık'ın bu evlilikten kızı Günhan dünyaya geldi.

Eserleri; 

1947 yılında Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildi

Yeniçağ Tarihi Bölümünde yaptığı bir çalışma ile Prof. Dr. Fuat Köprülü'nün dikkatini çeken İnalcık, onun tavsiyesi ile ilmi yardımcı olarak görevlendirildi.

"Tanzimat ve Bulgar Meselesi" adlı doktora tezini 1942'de veren İnalcık, 1943'te "Viyana'dan Büyük Ricat'e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı" başlıklı teziyle doçent oldu.

Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde dersler veren İnalcık, 1947 yılında Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildi.

İngiltere'de Osmanlı tarihine ait kaynakları araştırdı

Üniversite tarafından 1949'da İngiltere'ye gönderilen İnalcık, burada Osmanlı tarihine ait kaynakları araştırdı, önemli tarihçilerle tanıştı.

Halil İnalcık, 1952'de "Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği" teziyle profesörlük unvanı aldı.

Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler veren İnalcık, ABD'de Osmanlı-Türk tarihi araştırmalarının gelişimine büyük katkı sağladı.

      BURSA’YA KATKILARI

Dünyaca ünlü tarihçimiz olan Halil İnalcık, önemli araştırmalarının bir bölümünü Bursa’da veya Bursa üzerine yapmıştı. Sosyal- ekonomik tarihçiliği ülkemizde yerleştiren İnalcık Hoca, akademik çalışmalarında Bursa’dan yararlandığı gibi, Bursa’ya da çok önemli katkılar yapmıştı.
    İnalcık Hoca, daha genç bir akademisyen olarak bir tesadüf eseri fark ettiği, ülkemizdeki en eski kadı sicil belgeleri olan Bursa Kadı Sicilleri üzerinde ilk araştırmalarını yaptı. Daha öğrencilik yıllarında dikkatini çeken bu önemli defterleri kurtarıp müzeye teslim etmişti.
    Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu’nun organizasyonuyla İnalcık Hoca’nın başkanlığında, Bursa’da çok sayıda bilimsel kongre yapıldı. İnalcık Hoca’nın ismi nedeniyle dünyaca ünlü tarihçiler defalarca Bursa’ya geldi, Bursa üzerine bildiriler sundu.Yapılan bu akademik araştırmalarla Bursa, Osmanlı tarihinde en çok araştırılan bölgelerden biri oldu. İnalcık Hoca, birçok Bursa projesine katıldı, yönetti. Bursa’nın araştırılmasında büyük katkılar yapan “Bursa Araştırmaları Vakfı” nın kurucuları arasında yer aldı.

    BURSA CİVARINDA KEŞİF GEZİLERİ
    İnalcık Hoca, 1990’lı yıllarda Amerika’dan Türkiye’ye döndüğünde, eski bir öğrencisi olan Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu, hocasını sürekli Bursa’ya davet ederek, son araştırmalarında Bursa’ya da katkı yapmasını sağladı. Yusuf Hoca, bu yıllarda İnalcık Hoca ile beni tanıştırmış ve araştırma gezilerinde de, Hoca’ya rehberlik yapma görevi verilmişti. Halil Hoca’nın 10 yıl kadar süren bu araştırma gezilerinde rehberlik yaparak, hem Hoca’ya katkı yaparken, ben de böylece Hoca’nın “rahle-i tedris”inden geçmiş oldum.
    İnalcık Hoca, Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemini anlamak için Bursa bölgesinde yaptığı araştırma gezileriyle, Türk tarihçiliğinde yeni ve farklı bir anlayışın öncüsü oldu. Tarihin masa başında yazılamayacağını gösterdi… Nitekim Osmanlı Devleti’ni kuranların gittiği yerlere aynı yollardan giderek, olayları anlamaya çalıştı. İnalcık Hoca, Kuruluş Devri’nin ana kaynağı olan İshak Fakîh’e dayanan anlatıları dikkate alarak; Osman Gazi’nin gittiği yollardan giderek, gerçekten de sözü edilen yerleşim yerlerinin olup-olmadığını etüt etti. Böylece ilk kroniklerde yer alan Kuruluş Dönemi bilgilerinin birer kaynak olarak kullanılıp- kullanılmayacağını test etti. Bu amaçla uzun araştırma gezileri yaptı.
    Bu geziler sonunda, Osmanlı Devleti’nin kurulduğu topraklar olan Bursa ve çevresinde bilinmeyen tarihsel yerleşim yerleriyle yeni bilgiler açığa çıkarıldı. Bu yeni bilgiler sayesinde, sadece Bursa’ya ilişkin yeni bilgiler ortaya çıkmamış, Osmanlı Kuruluş Devri’nin de birçok sırları aydınlanmış olmuştu. Yabancı tarihçilerin birer “masal” veya “karadelik” olarak nitelediği Kuruluş Devri’ne dair bilgilerin büyük ölçüde doğru olduğu, yapılan keşiflerle ortaya çıkarıldı.

    BURSA VE OSMANLI ARKEOLOJİSİ
    Osman ve Orhan Gazi’nin fetih bölgesi olan Bursa çevresindeki Bizans ve ilk Osmanlı yerleşim yerlerinin önemli kısmından bugün hiç bir iz bile kalmadığı bilinmektedir. ..Bu amaçla kurucusu olduğu “Bursa Araştırmaları Vakfı” tarafından, İnalcık Hoca’nın başkanlığında, Bursa Hisar içindeki “Bithiynia Sarayı Kazısı” yapıldı. Bu kazı, aynı zamanda tarihimizde ilk “Osmanlı Arkeolojisi” olarak literatüre girdi. Daha sonra, yine İnalcık Hoca’nın isteği ile Bursa’nın kuşatılması sırasında ilk Osmanlı yapıları olarak kayda giren Ak-Timur kalesinde bir yüzey araştırması da uzmanlarca yapıldı. Ak-Timur Kalesi, tüm çabalarıma karşın tescil bile edilmedi. Hazırladığım kapsamlı tescil dosyası da, Kurul’da kayboldu.

    BURSA’NIN FAHRİ HEMŞERİSİ…
    İnalcık Hoca’nın halası Bursalı bir aktar ile evliydi. Bu nedenle daha 5-6 yaşlarında, yani 1922 yılında ilk kez Bursa’ya gelmişti. İnalcık Hoca Bursa’yı, daha Osmanlı devrinden bu yana sürekli gözlemiş, sevmişti. Hayatında ilk kez trene, Bursa’da binmişti. İşte akrabalık nedeniyle başlayan Bursa’yla bağı, İnalcık’ın araştırmalarında çok daha ileri bir noktaya geçmişti…
    Sonraki yıllarda Bursa’ya defalarca geldi. Bursa’ya ilişkin onlarca yazı yazdı. Bursa için Yeşil Türbe kadar önemli olan kadı sicillerini, Yeşil’deki köhne bir odadan kurtarıp tamir ettirip müzeye kazandıran da, yine İnalcık Hoca olmuştu. Yazdığı yüzlerce bilimsel araştırmasında, yok olmakta olan işte bu Bursa Kadı Sicilleri’nden yararlandı. Bursa’ya akademik olarak çok büyük katkılar yapan İnalcık Hoca, Bursa’dan da gerektiği ilgiyi gördü. Uludağ Üniversitesi kendisine fahri doktora unvanı verdi. Osmangazi Belediyesi Halil İnalcık’ın adını, Muradiye’de bir sokağa verdi. Bursa Büyükşehir Belediyesi de, İnalcık Hoca’yı tüm bu katkılarından dolayı “Fahri Hemşeri” kabul etti.
İnalcık Hoca’yı yitirdik ama eserleriyle, hizmetleriyle hem ülkemizde, hem de Bursa’da saygıyla anılmaya devam edecektir. 

Prof.dr. Halil İnalcık tarihi araştırmaları ile Bursa Panorama 1326 Fetih Müzesine'de büyük katkılar koymuştur.