Montrö Boğazlar Sözlşeme nedir? Hangi ülkeler tarafından imzalandı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Montrö Sözleşmesi'nden çıkmayla ilgili halihazırda bir çalışmamız mevcut değil ama gelecekte bu ihtiyaç ortaya çıkarsa ülkemizi daha iyisine kavuşturmak üzere her sözleşmeyi gözden geçirmekten çekinmeyiz. Bunları Uluslararası anlaşmaya veya tartışmaya açarız" ifadelerini kullandı. Peki Montrö Boğazlar Antlaşması nedir? Hangi ülkeler tarafından imzalandı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Montrö Sözleşmesi’nden çıkmayla ilgili halihazırda bir çalışmamız mevcut değil ama gelecekte bu ihtiyaç ortaya çıkarsa ülkemizi daha iyisine kavuşturmak üzere her sözleşmeyi gözden geçirmekten çekinmeyiz. Bunları Uluslararası anlaşmaya veya tartışmaya açarız" ifadelerini kullandı. Peki Montrö Boğazlar Sözlşeme nedir? Hangi ülkeler tarafından imzalandı?
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİNİN TÜRKİYE'YE YARARI NEDİR?
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, üç tarafı denizlerle kaplı Türkiye için jeolopolitik konumu nedeniyle oldukça önemli bir yer tutan İstanbul Boğazı ile Çanakkale Boğazı'nın kontrolü hakkında bir takım kararları içeren uluslararası bir sözleşmedir.
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİNİN TAM METNİ İÇİN TIKLAYINIZ
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ NEDİR?
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 1936'da imzalanan ve Türkiye'ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde kontrol ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veren uluslararası sözleşmedir. Sözleşme, Türkiye'ye Boğazlar üzerinde tam kontrol hakkı veip barış zamanı sivil gemilerin özgürce geçişini garantilerken Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin geçişini sınırlar.
Sözleşmenin şartları, özellikle Sovyetler Birliği Donanması'na Akdeniz'e erişim hakkı sağlaması yıllar boyunca tartışma konusu olmuştur. 1923'te Lozan Antlaşması ile birlikte imzalanan Boğazlar Sözleşmesi'nin yerine geçmiştir. Bu sözleşmeyle birlikte Uluslararası Boğazlar Komisyonu'nun da görevi sonlanmıştır.
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ NEREDE İMZALANDI?
Boğazların statüsü ve gemilerin geçiş rejimi ile her zaman yakından ilgilenen Birleşik Krallık'ın Türkiye'yi desteklemesine paralel olarak Balkan Antantı Daimi Konseyi'nin 4 Mayıs 1936'da Belgrad'da yaptığı toplantıda Türkiye'nin teklifini destekleme kararı alındı. Türkiye'nin girişimi Lozan Boğazlar Sözleşmesi'nin diğer akitleri tarafından da kabul edilince Boğazlar'ın rejimini değiştiren konferans, 22 Haziran 1936'da İsviçre'nin Montrö kentinde toplandı.
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ HANGİ DEVLETLER TARAFINDAN İMZALANDI?
İki ay süren toplantıların ardından 20 Temmuz 1936'da Bulgaristan, Fransa, Büyük Britanya, Avustralya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sovyetler Birliği, Yugoslavya ve Türkiye tarafından imzalanan yeni Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye'nin kısıtlanmış hakları iade edilmiş ve boğazlar bölgesinin egemenliği Türkiye'ye geçti. Türkiye daha önce Sovyetler Birliği ile yaptığı saldırmazlık antlaşması uyarınca Sovyetler Birliği'nin de desteği alındı. Sözleşme 9 Kasım 1936'da yürürlüğe girmiş ve Milletler Cemiyeti Sözleşme Serisi'ne 11 Kasım 1936'da kaydedildi. Günümüzde yürürlüktedir.
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ FESİH ŞARTLARI NELERDİR?
Sözleşmenin süresi, yürürlüğe giriş tarihinden başlayarak, 20 yıl sürecektir. Bununla birlikte, sözleşmenin 1. maddesinde doğrulanan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğü ilkesinin sonsuz bir süresi olacaktır.
20 Temmuz 1956'da sözleşmenin süresi bitmiş, sözleşmeyi imzalayan devletler Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ni değiştirmek için girişimlerde bulunmuşlar ancak başarılı olamamışlardır.
Uluslararası Deniz Hukuku kuralları ve fesih şartlarında da belirtildiği gibi gemilerin uğraksız geçiş (transit değildir) hakkı gereği sözleşmenin değişmesi durumunda dahi Türk Boğazları'ndan geçecek hiçbir gemiden zorunlu ücret talep edilemeyecektir.