Azerbaycan petrolü dünya siyasetinde
'Asrın Anlaşması' 21. Yüzyılda Azerbaycan'ın politik ve ekonomik anlamda en büyük atılımıdır. Şüphesiz bu Haydar Aliyev'in çabasının ve onun tükenmez azminin sonucudur. Bu yüzden tüm dünyaya ses salan bu asra bedel anlaşma hakkında daha detaylı bilgi vermek gerekir.
4 Şubat 1994’de Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev “Azerbaycan’da Denizden Çıkarılan Doğal Gaz ve Petrol Üretimi Hızlandırılması” hakkında karar verdi. Bu ileriye dönük karar sonucu ülkenin petrol şirketi dünyanın en büyük şirket birlikleri ile görüşmelere başladı. Bu görüşmeler sonucu 14 Eylül 1994’de Cumhurbaşkanı meseleye ilişkin bir karar imzaladı. Kararda projenin ekonomik, sosyal ve politik önemi vurgulanmakta idi. Önceleri Azerbaycan “Lukoil, İran ve Fransız şirketleri ile işbirliği yapmak istemese de aralarında bu şirketlerin bulunduğu dokuz yabancı şirketle ACDPŞ arasında “Azeri”, “Çırak” ve denizin derin bölgelerinde bulunan “Güneşli” rezervlerinin üretimi işbirliği sözleşmesi Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketin başkanı Natik Aliyev ( hiçbir akrabalık bağı yoktur) tarafından imzalandı.
Sözleşme 20 Elül 1994’de “Gülistan” sarayında yapıldı. ABD, Rusya, İngiltere, Türkiye, Norveç bakan, milletvekili ve iş adamları Bakü’ye geldi.
Haydar Aliyev misafirlere hitaben “Petrol – Azerbaycan Cumhuriyeti ve halkının milletinin en büyük ulusal zenginliklerindendir” – dedi. Bu yüzden Azerbaycan “OdlarYurdu” olarak anılmaktadır. Memleketteki petrol kazımı tarihininden onurla bahsetti, 2. Dünya Savaşı nazilerin yenilgisinde petrolcülerin ne denli önemi olduğunu vurguladı. Bizim petrolcülerin SSCB’nin birçok bölgelerinde yeni petrol kaynaklarının bulunması yönünde hizmetleri olmuştur. Onların atılımları ile yeni bulunmuş rezervlerin “İkinci Bakü”, “Dördüncü Bakü” olarak adlandırılması boşuna değildi. Rusyada - Sibir, Tümen gibi rezervlerin kullanımı ve üretimi gelişiminde Azerbaycan petrolcülerinin hizmetleri eşsizdir. Bu gerçeklerin misafirlerin bilmesinin ve Azerbaycan milletinin bunları hatırlamasının önemli olduğunu düşünüyorum. Zira tüm bu gerçekler Azerbaycan milletinin onur ve değeridir ve bizim milletin, bizim petrolcülerin dünya ekonomisine verdikleri faydaları anlatmaktadır.
Bunlar Cumhurbaşkanı’nın sözleridir, bu sözler bir tek yanar ışıklarla parlayan güzel “Gülistan” sarayında değil, aynı zaman ülkedeki her bir evde duyulmaktaydı, zira söz konusu milletin kamu malıdır.
Doğrusu Azerbaycan tarafın tüm istedikleri bu sözleşmeye yansıyamadı diye konuşmasına devam etti. Fakat her bir sözleşmenin her iki tarafın isteklerini kapsaması gerektiğini biz biliyoruz. Batı Petrol Şirketleri Birliği kendi çıkarlarını düşünüyor, Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi ise Azerbaycan Cümhuriyetinin milli karını korumaya çalışıyor. Yoğun ve tempolu çalışma, her iki tarafın çabası ve yüksek sorumlulukla meseleye yaklaşımı sonucu her iki tarafın isteklerini kapsayacak bir sözleşme hazırlandı.
2 Kasım 1994’de sözleşme onaylandı. Deniz petrol rezervlerinde, labarator, Rusya ve Gürcistan’dan geçen petrol hatlarında başlayan, daha doğrusu devam eden bu yoğun tempolu çalışma daha da güçlendi.